Heksenjacht

Internet is een van die uitvindingen die wellicht nooit meer uit ons leven verdwijnen. Door internet is het voor iedereen mogelijk geworden om zaken op te zoeken, te shoppen, te gamen, nieuwe mensen te leren kennen, bestaande contacten te onderhouden, of urenlang over de digitale snelweg te surfen. Maar inmiddels is het de meesten ook duidelijk geworden dat internet alles behalve een veilige omgeving is om te verblijven. Afgezien van de virussen en spyware is internet het favoriete jachtterrein geworden van predators die, zich als onschuldig voordoend, via de digitale snelweg zich opmaken om hun lusten te botvieren op onschuldige kinderen. Bovendien is op internet zeer veel informatie te vinden die, in de handen van de verkeerde persoon, tot rampen kan leiden. Nu wil ik allesbehalve beweren dat internet verboden zou moeten worden. Ik gebruik internet elke dag, zowel zakelijk als privé, en zou het buitengewoon lastig en vervelend vinden als ik het ineens zonder zou moeten doen. Toch veroorzaakt internet af en toe uitwassen die nadere bestudering en discussie vergen.
Neem het geval van de 31 jarige Jiang Yan. Zij sprong op 29 december vorig jaar vanuit haar raam op de 24e verdieping haar dood tegemoet. Twaalf uur na haar door zette haar zus, geheel in overeenstemming met de laatste wens van Jiang Yan, op haar weblog het bericht dat de zelfmoord van haar zus het gevolg was van de buitenechtelijke escapades van haar echtgenoot. En daarmee ontketende ze een serie gebeurtenissen die zijn weerga niet kent.
Het verhaal met de klassieke elementen van een ongelukkige liefde, een duidelijke boosdoener en een tragisch einde, vloog razendsnel over het internet. Internetters die het verhaal lazen startten vervolgens een ‘renrou sousou’ (= ‘een zoekmachine van mensenvlees’), een fenomeen dat in China steeds vaker en meer slachtoffers maakt, en waarbij internetters gezamenlijk op zoek gaan naar zo veel mogelijk gegevens over een bepaald persoon. Is de ware identiteit van de betrokkene eenmaal achterhaald, dan verplaatst het fenomeen zich van de virtuele wereld naar die van alledag: naar de straat.
Wang Fei (38) moest in de ogen van deze fanatieke groep internetters boeten voor het lot van zijn vrouw. Na op eerst het net te zijn uitgescholden en beledigd, spoedig was hij ook op zijn werk of bij zijn ouders niet meer veilig. Onbekenden begonnen zijn baas te bestoken met telefoontjes waarin ze stelden dat Wangs vrouw zelfmoord had gepleegd vanwege Wangs ontrouw, en het duurde dan ook niet lang voordat Wang definitief zijn baan kwijtraakte. Maar daar bleef het niet bij. Ook Wangs ouders werden bedreigd, en zelfs werd hun huis beklad met teksten als ‘deze familie heeft geen geweten’ of ‘bloed voor bloed’.
Om een halt toe te roepen aan deze heksenjacht, en nog iets te kunnen redden van zijn verwoeste leven, is Wang als eerste slachtoffer van een ‘renrou sousou’ naar de rechter gestapt wegens het gezichtsverlies, want gezichtsverlies is zowat het ergste dat een Chinees maar kan overkomen. Afgelopen vrijdag werd hij in Peking in het gelijk gesteld, maar kreeg stukken minder schadevergoeding toegewezen dan hij oorspronkelijk had geëist: slechts € 950,- in plaats van de geëiste € 7500,-, omdat de rechtbank zijn gedrag verwerpelijk vond.
Vraag is natuurlijk nu of een dergelijk fenomeen ook bij ons de kop zou kunnen opsteken. Als ik soms de commentaren lees die internetters achterlaten op diverse fora en andere internet-pagina’s, dan kan ik niet anders concluderen dat die kans wel degelijk bestaat. Met de anonimiteit die internet de schrijvers bied, vervalt klaarblijkelijk ook elke behoefte aan welke vorm van fatsoen dan ook. Schuttingwoorden, grove beledigingen en (doods)bedreigingen vliegen zo dagelijks om de oren van diegene die maar even verder leest. En waar gaat het vaak om? Om (bijna) niets. Soms is het een broodje @@pverhaal of een gerichte actie van een bedrogen of verongelijkte partner, maar soms is het ook gewoon waar. En alleen al om het feit dat je niet kunt checken of het verhaal compleet is en ook klopt zoals het wordt weergegeven, zou een behoorlijke dosis terughoudendheid op zijn plaats zijn. Bovendien geloof ik sterk in het credo van ‘hoor en wederhoor’, maar daarbij geloof ik nog veel sterker in het feit dat sommige zaken gewoon mijn zaken niet zijn. Ik weet dat mensen soms domme dingen doen, hele domme dingen, maar is het dan aan mij om daar een oordeel over te hebben? Ik mag er absoluut een mening over hebben, maar menigmaal zal blijken dat die mening niet klopt omdat ik maar een klein deel van de werkelijke feiten en omstandigheden als kennis ter beschikking had. En bovendien mis ik het benodigde gen denk ik, dat mensen aanzet om hun verontwaardiging, gerechtvaardigd of niet, in terreurdaden om te zetten tegen de, in hun ogen, schuldige persoon.
Internet bied ons allemaal een wereldwijd forum om onze gedachten en denkbeelden uit te kunnen dragen, en wie dat doet stelt zich daarbij tegelijkertijd open voor kritiek van anderen. Als de daaropvolgende discussie op een respectvolle wijze wordt gevoerd is die nuttig en wellicht leerzaam. Maar zodra er scheldwoorden en ongenuanceerde meningen worden neergepend vallen die laatste kwalificaties weg en blijft er slechts een tenenkrommend bericht achter dat het niet waard is door iemand gelezen te worden. Met internet hebben grote groepen mensen dus een anoniem podium, en communicatiekanaal, gekregen dat ze voordien niet tot hun beschikking hadden. Helaas hebben ze daarbij niet de (sociale) vaardigheden cadeau gekregen die een beschaafde discussie tussen mensen behoeft. En dat is jammer en eeuwig zonde.

24-12-08