Het zijn vaak de kleinste berichtjes die mijn fantasie en hersenen het meest prikkelen. Deze keer viel mijn alom spiedende blik op een uitspraak van paus Benedictus XVI van afgelopen maandag. In een reactie op de wereldwijde financiële crisis zei hij namelijk het volgende:`We zien nu met de instorting van grote banken dat geld verdwijnt, het is niets`, aldus de kerkvorst. `Wie zijn leven bouwt op deze realiteit, op materiële zaken, op succes... die bouwt zijn leven op zand.´ Volgens de kerkvader is alleen het woord van God de bron van elke werkelijkheid.
Op zich is er natuurlijk niets mis mee als de kerkvorst op een wereldwijd fenomeen inspeelt en daarmee de mensen nog eens wijst op het bestaan van zijn kerk, maar ik vond de woorden van Benedictus tòch opmerkelijk. Niet alleen is het Vaticaan, als je het zou omrekenen per hoofd van de bevolking, één van de allerrijkste landen in de wereld, maar ook bezit het Vaticaan diverse financiële belangen over de hele wereld. Niet alleen in duidelijk tot het Vaticaan herleidbare vorm, maar ook vele investeringen die slechts heel moeilijk tot de kerk te herleiden zijn. En daarom zal ook de kerk een flinke financiële dreun aan de kredietcrises hebben opgelopen. Daar waar wereldwijd de koersen met enorme percentages dalen, alleen al op de Amsterdamse AEX is met de laatste twee klappen (29 september en 6 oktober) een bedrag van 33 miljard(!) ´verdampt, zal het Vaticaan er ook niet bepaald ongeschonden vanaf zijn gekomen. Maar daar niemand buiten het Vaticaan precies weet hoe groot de bezittingen van de kerk precies zijn, is het ook erg moeilijk om een inschatting van het verlies te maken. Duidelijk is wel dat het ´enorm´moet zijn.
Een andere opmerkelijke vergelijking die Benedictus trekt, is de vergelijking ´…als bouwt hij zijn leven op zand.´ En ik zal wel weer als ´komma-neuker´ weggezet worden, maar wereldwijd hebben vele mensen niet veel andere keus. Hier in Brabant is het allemaal zandgrond tenslotte, dus heel veel andere keus heb je eenvoudig niet. Wat ik echter vermoed dat de kerkvorst bedoelt, is ´….als bouwt hij zijn leven op drijfzand.´ Want dat is bepaald niet slim om te doen…tenzij je echt levensmoe bent, en dan is eerst een huis bouwen ook vergeefse moeite.
Wat de kerkvader er echter als alternatief tegenover stelt, roept bij mij weer vele vragen op. In zijn visie is ´alleen het woord van God de bron van elke werkelijkheid´. Maar laat nu juist filosofen al sinds mensenheugenis bezig zijn een werkbare definitie te vinden van wat dat begrip ´werkelijkheid´ nu precies is. ´Werkelijkheid´ is nu precies zo´n begrip waar iedereen zich wel iets bij kan voorstellen, maar wat tegelijkertijd ook voor vrijwel iedere uitleg vatbaar is. De werkelijkheid is namelijk voor iedereen volstrekt anders, en juist dat is wat mij nu mateloos fascineert! Nu is ´werkelijkheid´ gelukkig niet precies synoniem aan het begrip ´waarheid´, al kan ik menig kerkgebouw aanwijzen waarop wél die suggestie wordt gewekt, maar géén van beide begrippen zou door één iemand of één instantie, hoe wijdverbreid en machtig ook, geclaimd mogen worden. De wereld anno 2008, de westerse althans, fungeert toch grotendeel op basis van een soort consensus over wat nu precies de ´waarheid´en de ´werkelijkheid´ is van ons dagelijks leven. Daar hoeft religie niet persé een rol in te spelen tenslotte, maar geldt wel als ´grote algemene deler´voor hoe wij tegen onszelf en de zaken om ons heen aankijken. En dat is toch wel een andere manier van aanpak dan, bijvoorbeeld, ´Paus bidt voor Alitalia´ (krant van 12 september) , terwijl het Vaticaan meer dan genoeg geld heeft om Alitalia meerdere keren te kopen. Toch zal het bericht dat de paus voor hen zal bidden, bij de gelovige medewerkers van die luchtvaartmaatschappij, op een enthousiaste manier ontvangen zijn.
Maar goed, feit blijft dat een instituut als de rooms-katholieke kerk mij mateloos blijft fascineren. Om zowel haar geschiedenis en prestaties in het verleden, haar tradities en gebruiken, de enorme hoeveelheid devote gelovigen op deze wereld, het grote aantal mannen en vrouwen dat hun gehele leven in dienst ervan heeft gesteld, maar ook zeker om de manier waarop de kerk tracht, vanuit een tweeduizend jaar oude reeks verhalen en vertellingen, een antwoord te bieden op al die vele uitdagingen en problemen die het moderne leven ons opwerpt. Hun oplossingen zijn bepaald niet altijd de mijne, maar dat hoeft ook bepaald niet. Toch kan ik me er vaak, en tot op zekere hoogte, er wel enigszins in vinden. Men doet tenminste een poging om met een oplossing of antwoord te komen, al duurt de totstandkoming ervan soms tergend lang, maar het is altijd nog meer dan van menig beroepspoliticus gezegd kan worden.
07-10-08
