‘Rechters zijn ook maar gewone mensen.’ Met die gedachte reed ik gisteravond na ‘Meet the Judge’ terug vanuit het Paleis van Justitie in Den Bosch. ‘Meet the Judge’ is een initiatief van de rechtspraak waarbij de ontmoeting en het gesprek met de burger voorop staat.Maar liefst twintig rechters, actief in het familie-, straf-, civiel- en arbeidsrecht, hadden zich in Den Bosch vrijwillig aangemeld om ons, gewone burgers, een inkijkje te geven in hun wereld en dagelijkse praktijk. Aan de hand van een aantal voorbeeldthema’s werd het toegestroomde publiek een handvat gegeven om de discussie op gang te brengen. Maar dat bleek al snel onnodig. Aan de diverse tafels werd al spoedig zo levendig gediscussieerd dat het strak vasthouden aan de thema’s door de organisatie wat mij betreft eerder belemmerend dan stimulerend werkte.
Onder de gespreksonderwerpen die de revue passeerden, werd vooral het invoeren van minimumstraffen voor vergrijpen uitvoerig besproken. Daar bleken de meeste rechters niet onverdeeld blij mee. Vooral niet, zoals een van de rechters stelde, als dat zou leiden tot een situatie waarin de rechter de mogelijkheid verliest om alle omstandigheden en feiten rondom de voorliggende zaak mee te kunnen wegen in het uiteindelijke oordeel. Met een praktijkvoorbeeld toonde deze rechter bovendien aan dat, als je werkelijk alle feiten rond een zaak kent en meeweegt, het vormen van een objectief oordeel vaak helemaal niet zo zwart/wit en eenvoudig blijkt te zijn als mensen denken en ons in de media wordt voorgespiegeld.
Ook de positie van het slachtoffer in het strafproces was een veelvoorkomend gespreksonderwerp. Persoonlijke emoties waren daarbij soms maar moeilijk te onderdrukken. Toch leverde de discussie over hoe je het best recht kun doen aan het slachtoffer, op zowel het gebied van financiële als emotionele schade, een hoop nieuwe gezichtspunten op die uitnodigen om er nog eens wat uitgebreider over na te denken. Duidelijk is mij inmiddels wel dat een uitgebreide financiële tegemoetkoming misschien een goede oplossing lijkt, maar dat daarmee de aangerichte emotionele schade (die vaker veel groter en ingrijpender is dan de financiële schade, en bovendien lastig in een bedrag is uit te drukken) geenszins wordt opgelost.
Opmerkelijk vond ik sommige uitspraken over het spreekrecht dat slachtoffers in bepaalde strafzaken hebben. Hier blijkt binnen de rechterlijke macht toch nogal verschillend gedacht te worden. In basis lijkt er wel consensus over het feit dat het voor de rechtsgang om meerdere redenen goed is om het slachtoffer aan het woord te laten over welke impact het misdrijf op zijn of haar leven heeft gehad. Over de tijd die een dergelijke verklaring in beslag neemt en de inhoud en verwoording ervan heb ik uiteenlopende opvattingen kunnen beluisteren,
“Meet the Judge’ is voor mij een initiatief dat het waard is herhaald te worden. De mogelijkheid om rechters buiten een rechtszaal allerhande vragen te kunnen stellen die ook nog eens open en eerlijk beantwoord worden, heb je niet elke dag. Mij is uit de gesprekken en de vele vragen en antwoorden wel duidelijk geworden dat rechtspraak mensenwerk is. Ook duidelijk is dat de rechters er alles aan doen om fouten te voorkomen, maar dat geen enkel rechtssysteem onfeilbaar is. Ongeacht ‘public opinion’ kon ik bij de rechters die ik gisteren de eer had te spreken niets ontdekken van ivoren torens of enige vorm van vooringenomenheid. Ik vond ze juist warm, belangstellend, oprecht geïnteresseerd en blijk gevend van een heldere kijk op wat er in de maatschappij zoal speelt.
25-11-10
