Ik heb sinds jaar en dag een haat-liefdeverhouding met mijn geboortestad. Sinds ik er definitief vertrok in de jaren negentig, kom ik er slechts nog om af en toe mijn vader op te zoeken. Zo ook afgelopen maandag, en onderweg er naar toe bedacht ik me hoe de verhoudingen over de jaren heen veranderd zijn. Zolang je ouders nog leven blijf je altijd ergens nog hun ´kind´, hoe oud of succesvol je eventueel ook bent geworden. Er is echter één uitzondering op die regel, en die geldt vooral als een van die ouders hulpbehoevend wordt. Mijn vader is inmiddels 71 en lijdt al enige jaren aan de ziekte van Alzheimer. Een vreselijke ziekte die niet alleen de hersenen van de patiënt aantast, maar ook vooral diens kwaliteit van leven. Ik heb met mijn vader daarover lange discussies gevoerd, en nog steeds is het feit dat steeds meer dingen ´niet goed meer lukken´ het allerergste. Zaken die voor de meesten van ons zo vanzelfsprekend zijn vallen weg, of kunnen alleen nog volbracht worden met de hulp van anderen. En die verplichte afhankelijkheid van anderen maakt het voor veel mensen, zoals mijn vader, nog tot een extra grote belasting. Stress is in het leven van Alzheimerpatiënten sowieso een grote boosdoener, of die stress nu komt door externe factoren of door de patiënt zelf wordt veroorzaakt. Toch is mijn vader gelukkig nog niet op een punt dat hij helemaal niets meer weet, en zodoende kunnen we er samen nog regelmatig op uit om leuke dingen te doen.
Deze avond had zijn vrouw een etentje met vriendinnen en ook de vaste vrijwilligster A., een vrouw met een gouden hart en een schier eindeloos geduld, was verhinderd. Dus toog ik richting kust om de honneurs een avondje waar te nemen, iets wat helemaal geen opgave is want zowel vader als zoon genieten intens van zo´n sporadisch samenzijn. Rond 16.30 parkeerde ik voor de deur en zag hem al voor het raam op de uitkijk staan. Zodra ik uitstapte was er meteen die blik van herkenning en heftig gezwaai. Even naar boven voor wat geklets en dan het ritueel van jas aan en klaarmaken voor vertrek. Ook dát duurt inmiddels wat langer dan vroeger, want vader en zoon gaan samen uit eten en dan moet het allemaal perfect zijn! En van mij mag het. Hij mag er van mij net zo lang over doen als hij nodig heeft, deze avond is voor hem en voor hem alleen. Geen eisen en geen druk, gewoon een vader en zoon samen op stap, niets meer en niets minder. Als Pa eenmaal in de auto is geladen zie ik hem beginnen te glunderen. We zijn nog niet eens vertrokken en hij begint nu al te zeggen hoe zeer hij het waardeert dat ik, helemaal speciaal voor hem die 160 kilometer enkele reis heb gereden, iets wat hij gedurende de avond nog meermalen zal zeggen. Ik vraag hem waar hij trek in heeft en hij zegt ´Vis!´. Een restaurant met vis op de kaart gaat het worden dus en een klein half uurtje later zitten we bij een Italiaan aan tafel. Op het briefje met instructies dat ik van zijn vrouw heb gekregen staat dat ik maar iets voor hem moet bestellen, ´hij vind toch alles lekker..´, maar ik vind dat hij best zelf mag kiezen. En dat doet hij ook met zichtbaar plezier. Het worden grote garnalen met knoflook, een keuze waarin ik me ook prima kan vinden.
Tijdens het eten doet hij echt zijn best om vrolijk en alert te zijn, hij spreekt meermalen zijn dank uit dat ik dit voor hem doe en ook zelfs zijn bezorgdheid dat mijn jonge bruid nu een hele avond alleen thuis moet zien door te komen. Hij wil zelfs ná het eten nog ergens een bloemetje voor haar gaan kopen en laat zich slechts met grote moeite ervan overtuigen dat om negen uur ´s avonds er geen bloemenwinkels meer open zijn. Toch komen er regelmatig flarden voorbij van dingen die minder leuk zijn en die voor hem zelfs erg moeilijk zijn. Het verliezen van zijn geestelijke vermogens, het niet meer weten hoe iets moet, en vooral het verliezen van de controle over zijn eigen leven vallen hem zwaar. Hij spreekt over de dagopvang waar hij twee dagen per week naar toe gaat en waartoe er dan ´s ochtends een taxibusje komt voorrijden. En ik begrijp hem dan zo goed. Van een trotse man met een hoge positie en aanzien te worden gereduceerd tot een oude man die geen controle meer heeft over zijn eigen leven en beslissingen moet overlaten aan anderen die vaak nog jonger zijn dan ik, zijn zoon. Maar toch ook hoor ik een verandering. Wat eerst nog voelde als opsluiten, wordt langzaam een veilige plek met duidelijkheid, regelmaat en een heel scala van activiteiten. Hij is trots als hij vertelt dat hij zelfs een paasstukje heeft zitten maken. Mijn grootste verbazing is echter nog steeds dat ze hem daar aan het sporten hebben gekregen! Mijn vader! Een man die altijd hard werkte, maar die ik nog nooit op meer lichaamsbeweging heb kunnen betrappen dan af en toe een wandeling op zondag, is aan de fitness en wandelt opeens graag! Het moet toch echt niet gekker worden.
Bij de keuze voor wel of geen nagerecht wordt hij opeens even serieus. ´Weet je, ´zegt hij dan, ´het lijkt wel of ik steeds weer dichter bij mijn innerlijke kind ga komen..´ Om dan, breed lachend, te vervolgen ´En dat kind heeft trek in een ijsje!´.
Als ik hem even later, over mijn koffie, zo intens tevreden het ijsje naar binnen zie lepelen kan het me helemaal geen bal schelen dat het vandaag al zijn tweede is. Van A. begreep ik dat ook zij hem vanmiddag heeft verwend met bitterballen én een ´Dame Blanche´. Maar zolang hij zo duidelijk geniet mag hij van mij zoveel ijs eten als hij wil, want voor even herken ik in hem weer de man die hij ooit was, de levensgenieter en de Bourgondiër. Veel daarvan is voorgoed verdwenen. Het contrast wordt pijnlijk zichtbaar als ik hem later help om zich klaar te maken voor bed. Ook dat gaat tegenwoordig in ellenlange rituelen en vaste volgordes, en mijn hart bloedt als ik hem zo breekbaar en alleen in bed zie liggen. Slechts één moment bekruipt me de neiging om hem nog een verhaaltje voor te lezen voor ik het licht uitknip, maar ik bedwing de neiging. Ik neem me voor om de komende maanden dat innerlijke kind van hem afschuwelijk te gaan verwennen met alle ijsjes die hij maar op kan.
02-04-08
Geen opmerkingen:
Een reactie posten